مالیات چیست ؟

مالیات به چه معنی است؟

مالیات به نوعی، انتقال اجباری منابع مالی از بخش خصوصی به بخش عمومی است. مردم از طریق پرداخت مالیات، این امکان را به دولت می‌دهند که بخشی از منابع استفاده شده را جبران نماید و همچنین خدمات عمومی ارائه شده را بهبود بخشد.
پرداخت مالیات، رونق اقتصادی جامعه را افزایش داده و عدالت اجتماعی را بهبود می‌بخشد. همچنین این امر باعث افزایش قدرت ملت در مقابل دولت و درنتیجه باعث جلوگیری از نظام‌های دیکتاتوری می‌شود.

درطول اعصار مختلف، اندیشمندان متفاوت، تعاریف گوناگونی از مالیات ارائه داده‌اند. برای مثال:

• دیوید هیوم (فیلسوف اسکاتلندی): مالیات، بهایی است که در مقابل استفاده از منابع دولت، پرداخت می‌شود.
• اونوره گابریل ریکوتی (سیاستمدار قرن ۱۸ فرانسه): مالیات، مبلغی است که افراد به صورت پیش پرداخت، برای استفاده از نظام عمومی می‌پردازند.
• شارل دو مونتسکیو (متفکر فرانسوی): مالیات بخشی از دارایی فرد است که وی برای امنیت استفاده از بقیه اموالش در رفاه و آرامش، پرداخت می‌کند.

براساس تعریف سازمان همکاری و توسعه اقتصادی ( OECD )، مالیات پرداختی الزامی است. این پرداخت بلاعوض می‌باشد و امروزه به صورت پرداخت پول دریافت می‌شود در حالی که در گذشته‌ می‌توانست به صورت کالا یا کار اجباری پرداخت شود.

تاریخچه مالیات

طبق اسناد تاریخی، دریافت و پرداخت اولین مالیات‌ها به حدود ۲۸۰۰ تا ۳۰۰۰ سال پیش در مصر باستان برمی‌گردد. در ایران نیز از دیرباز اخذ مالیات متداول بوده است.

سیستم مالی و اخذ مالیات در زمان امپراطوری هخامنشیان بسیار منظم و کارآمد بوده است. در دوران ساسانیان، به طور مشخص سه نوع مالیات شامل مالیات اراضی، سرشماری و سرانه، دریافت می‌شده است. پس از حمله اعراب نیز اخذ مالیات ادامه داشته است.

به طورکلی، تا پیش از مشروطه، شاه تمام عواید و درآمدهای کشور را دراختیار داشته است. برای مثال بخشی از درآمدهای شاهان قاجار از تیول داری بدست می‌آمد. تیول دار کسی بود که بخشی از اراضی حکومتی را در اختیار داشت و با کمک کشاورزان از زمین بهره‌برداری کرده و سالیانه مبلغی را بابت این امر به پادشاه پرداخت می‌کرد.

در زمان امیرکبیر، در سیستم وصول مالیات اصلاحات بسیاری پدید آمد. در آن دوران به سیستم دریافت مالیات، اخذ خراج گفته میشد. امیرکبیر این سیستم را ضابطه‌مند و کارا کرد. با این وجود، قتل امیرکبیر این روند را تغییر داده و اصلاحات انجام شده را از بین برد.

پس از انقلاب مشروطه، ناصرالملک به عنوان اولین وزیر وزارت مالیه انتخاب شده و در سال ۱۲۸۹ شمسی، هفت اداره مالی را تشکیل داد. مهمترین ادارات در آن تاریخ، اداره گمرک، خزانه داری کل و وصول عایدات بود. پس از آن با گذشت زمان تغییرات بسیاری در قوانین مالی کشور رخ داد.

پس از انقلاب اسلامی نیز همچنان اخذ مالیات برعهده وزارت اقتصاد و دارایی قرار داشت. در نهایت طبق برنامه سوم توسعه، نظام مالیاتی کشور اصلاح گشت. در سال ۱۳۸۰، بر اساس ماده ۵۹ این برنامه، سازمان امور مالیاتی کشور تشکیل شد و بودجه آن از وزارت اقتصاد و دارایی منفک گشت.

انواع مالیات در ایران

در ایران، به طورکلی مالیات به دودسته تقسیم می‌شود:

مالیات مستقیم مالیاتی است که در آن افراد بازای درآمد و یا دارایی خود آن‌را پرداخت می‌کنند و مالیات غیرمستقیم، مالیاتی است که دولت به طور مشخص، پرداخت کننده آن نمی‌شناسد. این مالیات به صورت غیرمستقیم بر روی کالاها و یا خدمات وضع می‌شود.

در ادامه این دو نوع مالیات و زیرشاخه‌های آن‌ها را بررسی می‌کنیم.

مالیات مستقیم

مالیات بر دارایی و مالیات بر درآمد، دودسته کلی مالیات‌های مستقیم هستند.

۱. مالیات بر دارایی

مبنای اصلی این نوع مالیات، مقدار ثروت مودی می‌باشد.
مالیات بر ارث، آشناترین نوع مالیات بر دارایی است. در این نوع مالیات، دولت، از اموال و دارایی‌هایی که از متوفی پس از فوت وی، باقیمانده است، مالیات بر ارث دریافت می‌کند.
مقدار مالیات بر ارث با توجه به نوع دارایی باقیمانده فرق می‌کند. برای مثال براساس ماده ۱۷ قانون مالیات‌های مستقیم، ای مقدار برای وسایل نقلیه موتوری ۲درصد ارزش ریالی آن می‌باشد.

۲. مالیات بر درآمد

مهمترین نوع مالیاتی که در کشور ما اخذ می‌شود، مالیات بر درآمد است. در این نوع مالیات، ملاک مقدار درآمد اشخاص حقیقی و حقوقی می‌باشد.
مالیات بردرآمد می‌تواند به دونوع اخذ شود. در روش اول، مالیات هر درآمدی به شکل جداگانه محاسبه و دریافت می‌شود. برای مثال مالیات بر حقوق، املاک و درآمد اتفاقی، جداگانه بررسی و دریافت می‌گردد.
در روش دوم، تنها درآمد یکساله ‌مودی بررسی می‌شود و به کل آن درآمد درصدی به عنوان مالیات تعلق می‌گیرد.

در ایران معمولا از هردو روش استفاده می‌شود..در ادامه برخی از مهمترین انواع مالیات بردرآمد را بررسی می‌کنیم:

• مالیات بر درآمد کشاورزی
  اخذ مالیات از درآمد حاصل از فعالیت‌های کشاورزی را مالیات بردرآمد کشاورزی می‌گویند. در حال حاضر هر گونه درآمد ناشی از فعالیت‌های کشاورزی، اعم از زنبورداری، صیادی، دامداری و سایر فعالیت‌های مشابه، معاف از مالیات محسوب می‌شوند.
• مالیات بر درآمد حقوق
  اگر شخصی حقیقی برای اشخاص دیگری کار کند (اشخاص حقوقی یا حقیقی) و در مقابل کارکرد خود حقوق دریافت کند، این دریافت مشمول مالیات خواهد شد.
  پرداخت این مالیات توسط کارفرمایان و به هزینه حقوق بگیران صورت می‌پذیرد. کارفرما پیش از این که حقوق شخص را پرداخت کند، مالیات را براساس قانون از آن کسر کرده و به خزانه دولت واریز می‌کند.
  این مالیات یکی از مهمترین درآمدهای مالیاتی دولت در ایران است.

• مالیات بر درآمد املاک
  این نوع مالیات، درحقیقت مالیات بر اجاره ملک می‌باشد. بر این اساس، املاکی که به اجاره واگذار می‌شوند، پس از آن‌که ۲۵ درصد از بهای اجاره آن‌ها بابت هزینه استهلاک کسر شد، مابقی مبلغ اجاره مشمول مالیات خواهد شد.
• مالیات بر درآمد مشاغل
  در آمد مشاغل، درآمدی است که شخص حقیقی با اشتغال به مشاغل تجاری یا خدماتی در طی سال کسب می‌کنند. این نوع مالیات با استفاده از خوداظهاری که هر سال در موعد مقرر باید توسط شخص به اداره مالیات ارائه گردد، محاسبه و پرداخت می‌شود.

• مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی
  این نوع مالیات، مالیاتی است که شرکت‌ها براساس سودی که سالیانه کسب می‌کنند مکلف به پرداخت آن می‌باشند.
  اشخاص حقوقی که براساس قانون مشمول پرداخت مالیات می‌باشند، هرسال با ارائه اظهارنامه عملکرد میزان سود و درآمد خود را اعلام کرده و مالیات خود را پرداخت می‌کنند.

از دیگر انواع مالیات بردرآمد، می‌توان به مالیات بر اشخاص حقوقی و مالیات بر درآمد اتفاقی نام برد.

مالیات غیر مستقیم

آشناترین انواع مالیات‌های غیرمستقیم که در ایران اخذ می‌شوند، مالیات ارزش افزوده و حقوق و عوارض گمرکی است.

۱. مالیات بر ارزش افزوده

این نوع مالیات، یک مالیات چند مرحله‌ای است که از یک فعال اقتصادی به فعال اقتصادی دیگر منتقل می‌شود و در نهایت هزینه‌ آن از مصرف کننده اخذ می‌گردد.

۲. حقوق و عوارض گمرکی

این نوع مالیات در واقع همان تعرفه‌های گمرکی می‌باشند که بر واردات و صادرات کالا وضع شده‌اند.
این مالیات تابع قوانین و سیاست‌های کلی بازرگانی و تجاری هر کشوری می‌باشد.

نتیجه‌گیری

اخذ مالیات، یکی از منابع مهم اقتصادی دولت‌ها به شمار می‌رود. مالیات باعث بالا رفتن رفاه اجتماعی و پخش منابع در سطح جامعه می‌گردد.

در ایران مالیات به دو صورت مالیات‌های مستقیم و غیرمستقیم تعریف می‌شود و یکی از مهم‌ترین روش‌های دولت برای اخذ مالیات مستقیم از اشخاص حقیقی و حقوقی، ارائه اظهارنامه مالیاتی توسط مودی می‌باشد.

ما در این مقاله به صورت اجمالی انواع مالیت‌های وضع شده در کشور را بررسی کردیم. شما می‌توانید برای مطالعه بیشتر سایر مقالات ما در مورد مالیات را نیز مطالعه کنید و دیدگاه‌های خود را با صدرا محاسب به اشتراک بگذارید.