مالیات چیست؟

براساس تعریف سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (OECD)، مالیات، پرداختی الزامی و بلاعوض می‌باشد که ممکن است به موسسات، شرکت‌ها و اشخاص تعلق گیرد.
در مفهوم کلی، مالیات هزینه‌ای اجتماعی است که مردم جامعه به دولت پرداخت می‌کنند تا هم دولت بتواند هزینه خدمات اجتماعی را تامین کند و هم منابعی که جامعه مصرف می‌کند، از طریق مالیات، جایگزین شود.
در ایران، مالیات به دو دسته کلی تقسیم می‌شود:

• مالیات‌های مستقیم
• مالیات‌های غیر مستقیم

مالیات مستقیم

در صورتی که مودی مالیات همان فردی باشد که آن را پرداخت می‌کند، به این مالیات مستقیم گفته می‌شود که خود به انواع مختلفی تقسیم می‌گردد:

1. مالیات بر دارایی
   مبنای این مالیات، مقدار سرمایه و ثروتی است که مودی مالیاتی صاحب آن می‌باشد. یکی از آشناترین مالیات مستقیم، مالیات بر ارث است.
   مالیات بر ارث به اموال به جامانده از فرد متوفی تعلق می‌گیرد و دولت آن‌را از اموال و دارایی‌هایی که پس از فوت شخص وراث می‌رسد، برمی‌دارد.
2. مالیات بر درآمد
   در این نوع از مالیات، درآمد افراد و شرکت‌ها مبنا قرار می‌گیرد. مالیات بردرآمد، مهمترین نوع مالیات در ایران محسوب می‌شود.
   در مالیات بردرآمد، معمولا، مالیات هرکدام از درآمدها به صورت جداگانه اخذ می‌گردد.
   از دیگر انواع مالیات‌های مستقیم می‌توان به مالیات بر درآمد کشاورزی، مشاغل، املاک، اشخاص حقوقی و مالیات بر درآمد اتفاقی نام برد.

مالیات غیرمستقیم

در مالیات غیرمستقیم، مودی مالیاتی و کسی که آن‌را پرداخت می‌کند یکی نیست. مانند مالیات برارزش افزوده که مودی آن و اشخاص پرداخت کننده باهم فرق دارند.
از مهمترین مالیات‌های غیرمستقیم که در کشور ما اخذ می‌شوند می‌توان به حقوق و عوارض گمرکی، مالیات بر مصرف و مالیات بر ارزش افزوده اشاره کرد.

سال مالیاتی چیست؟

قانون گذار در ماده ۱۵۵ قانون مالیات مستقیم، سال مالیاتی را تعریف کرده است.
براین اساس، برای اشخاص حقیقی، سال مالیاتی که مبنای محاسبه مالیات قرار می‌گیرد، عبارت است از یک سال شمسی (۱فروردین ماه تا ۲۹ اسفند ماه ).
در مورد اشخاص حقوقی مشمول مالیات که براساس اساسنامه شرکت سال مالی آن‌ها با سال مالیاتی تطبیق نمی‌کند، سال مالی به جای سال مالیاتی مبنای محاسبه قرار خواهد گرفت.
بنابراین، برای اشخاص حقوقی، زمان تسلیم سررسید مالیات، اظهارنامه، ترازنامه و حساب سود و زیان آن‌ها حداکثر چهار ماه شمسی پس از سال مالی خواهد بود. (۳۱تیرماه هرسال)

اظهارنامه مالیاتی چیست؟

اظهارنامه مالیاتی، فرم و سند ثبت شده‌ای است که از طریق آن مودی تمامی هزینه‌ها، درآمدها و به طور کلی تمام فعالیت‌های اقتصادی سالانه خود را به اداره مالیات اعلام می‌کند.

همان‌گونه که اشاره شد، یک نوع مالیات مستقیم، مالیات بردرآمد است. قانون گذار در حال حاضر دو روش برای محاسبه و پرداخت این مالیات مشخص کرده است.
در روش اول مقدار مالیات بر درآمد، از طریق اعلام درآمد، سود و زیان و تمامی فعالیت‌های اقتصادی مودی، در طول یک سال مالیاتی، بدست آید.
در روش دوم، ممیزان مالیاتی خود مالیاتی را که به مودی تعلق خواهد گرفت، محاسبه و اعلام خواهند کرد.

در روش اول، اشخاص حقیقی و حقوقی که مشمول پرداخت مالیات می‌باشند، در پایان سال مالیاتی، میزان سود و زیان، درآمدها، هزینه‌ها و تمامی فعالیت‌های اقتصادی خود را به اداره مالیات اعلام کنند.
این اطلاعات باید از طریق پرکردن اظهارنامه مالیاتی توسط خود مودیان در اختیار سازمان مالیات قرار گیرد.
در صورتی که مشمولان قانون، خود در موعد مقرر اظهارنامه مالیاتی را ارائه ندهند، ممیزان مالیاتی، مالیات را محاسبه کرده و مودی مشمول جریمه نیز خواهد شد.

وصول مالیات، بوسیله اعلام درآمد و تمام فعالیت‌های اقتصادی، توسط خود مودی، در سایر کشورها نیز معمول است.
Tax return یا همان اظهارنامه مالیاتی، با افزایش شفافیت فعالیت‌های اقتصادی، فشار را بر سازمان‌های مالیاتی کاهش می‌دهد.

در حال حاضر، در ایران، اظهارنامه مالیات به صورت آنلاین و الکترونیکی پر شده و در اختیار سازمان مالیات قرار می‌گیرد.

چه اشخاصی موظف به ارسال اظهارنامه مالیاتی الکترونیکی می‌باشند؟

براساس قوانین مالیاتی ایران، اشخاص زیر باید در پایان سال مالی و در موعد مقرر، اظهارنامه مالیاتی خود را ارائه دهند:

1. همه اشخاص حقیقی یا حقوقی که به فعالیت مشغول هستند.
2. اشخاص حقیقی یا حقوقی که مقیم ایران می‌باشند و در داخل کشور فعالیت اقتصادی می‌کنند.
3. صاحبان کسب و کارها، حقیقی یا حقوقی، مقیم ایران که خارج کشور فعالیت اقتصادی می‌کنند.
4. اشخاصی که مقیم کشورهای دیگر می‌باشند اما فعالیت اقتصادی آن‌ها و کسب درآمدشان در داخل ایران صورت می‌گیرد.
5. تمامی اشخاص با ملیت غیر ایرانی، که داخل مرزهای کشور فعالیت کرده و درآمد دارند.

اگر مودی مالیاتی در طول سال فعالیت اقتصادی نداشته باشد، باید اظهارنامه ارائه دهد؟

اگر مودیان مالیاتی پس از ثبت شرکت، و یا در طول یک سال مالیاتی، هیچ گونه فعالیت اقتصادی نداشته باشند، باز هم باید اظهارنامه مالیاتی خود را، حتی به صورت سفید، ارائه دهند.

چه اشخاصی ملزم به ارسال اظهارنامه مالیاتی الکترونیکی نمی‌باشند؟

قانون گذار مواردی را مشخص کرده است که آن اشخاص نیازی به ارائه اظهارنامه مالیاتی ندارند :

1. شهرداری‌های و سازمان‌ها و شرکت‌های تابعه آن‌ها
2. تمامی نهادها، سازمان‌ها و شرکت‌هایی که از بودجه عمومی دولت استفاده می‌کنند.
3. وزرارتخانه‌ها و موسسات دولتی.
4. کارگران، صیادان، کارمندان، تعاونی‌های کشاورزی، تعلونی‌های دانش‌آموزی و تعاونی دانشجویی

اظهارنامه عملکرد چیست؟

پس از محاسبه سود و زیان در کلیه معاملات و عملیات‌های مالی، اشخاص حقیقی و حقوقی، می‌بایست اظهارنامه عملکرد تهیه کنند.
اظهارنامه عملکرد درحقیقت نوعی اظهارنامه مالیاتی می‌باشد.
عملکرد مودیان مالیاتی، شامل تمام فعالیت‌های مالی آن‌ها در طول یک سال یا دوره مالی می‌باشد.
درواقع اظهارنامه عملکرد، بیانگر میزان درآمد، هزینه، دارایی، بدهی، سرمایه، معافیت‌ها و به طوز کلی تمامی فعالیت‌های مالی مودی می‌شود.
همچنین مودی در اظهارنامه عملکرد اطلاعات مربوط به محل زندگی و کسب خود را نیز اعلام می‌دارد.

۱- چه کسانی موظف به ارائه اظهارنامه عملکرد می‌باشند؟

قانون‌گذار، براساس ماده ۹۵ قانون مالیات‌های مستقیم، مشاغل را به سه گروه تقسیم کرده است.
براین اساس صاحبان مشاغل در هر سه این گروه‌ها، موظف به ارائه اظهارنامه عملکرد می‌باشند.
براساس همین ماده، تمامی اشخاص حقیقی که صاحب کسب و کار می‌باشند و از آن طریق دارای درآمد هستند، در پایان هر سال مالی باید عملکرد خود را به سازمان امور مالیاتی اعلام کنند.

همچنین، اشخاص حقوقی که شرکت خود را ثبت کرده‌اند نیز می‌بایست طبق ماده ۱۱۰ قانون مالیات‌های مستقیم، اظهارنامه عملکرد خود را به سازمان امور مالیاتی اعلام کنند.
این اظهارنامه شامل میزان سهم‌الشرکه یا تعداد سهام هریک از سهامداران و نشانی هریک از آن‌ها نیز می‌باشد.

۲- جریمه عدم ارائه اظهارنامه عملکرد چه میزان است؟

طبق ماده ۱۹۲ قانون مالیات‌های مستقیم، در صورتی که مودی در موید مقرر اقدام به ارائه اطهارنامه عملکرد نکند، مشمول جریمه خواهد شد.
این جریمه برای اشخاص حقوقی و حقیقی که مشمول قانون میشوند، ۳۰% مالیاتی است که به آن‌ها تعلق می‌گیرد.
همچنین لازم به ذکر است که این جریمه غیرقابل بخشودگی می‌باشد.

منظور از خود اظهاری چیست؟

خود اظهاری، در حقیقت فرصتی است که سازمان امورمالیاتی، به مودیان می‌دهد.
مودیان، بهتر از هر شخصی میزان فروش محصولات، تولید و به طور کلی درآمد و دارایی خود را می‌دانند.
بنابراین، خوداظهاری آن‌ها، بررسی و ارزیابی مالیاتی را برای کارشناسان سازمان امور مالیاتی، آسانتر می‌سازد.

با استفاده از این فرصت، اشخاص حقیقی و حقوقی، میزان مالیات خود را جهت محاسبه و بررسی به سازمان امور مالیاتی اعلام می‌کنند.
آن‌ها با پرکردن فرم خوداظهاری، و ارائه مدارک مکفی، پروسه بررسی و پرداخت مالیات را تسهیل می‌کنند.
پس از آن، مدارک ارسال شده توسط کارشناسان مالیاتی بررسی می‌شود.
در صورتی که در مدارک ارسالی و فرم خوداظهاری، شبهه‌ای وجود نداشته باشد، پرداخت مالیات، براساس مبلغ اعلام شده مودی صورت می‌گیرد.
به طور کلی در ایران، مالیات از طریق خوداظهاری اعلام و پرداخت می‌شود.
در صورت عدم خوداظهاری، ممیز اداره مالیات، خود مالیات را محاسبه کرده و آن مبلغ مبنای پرداخت مالیات به حساب خواهد آمد. در این حالت مودی مشمول علی الراس خواهد شد.

پرداخت اظهارنامه مالیاتی چگونه انجام می شود؟

سازمان امور مالیاتی بر اساس هزینه ها و درآمد کسب شده اشخاص حقیقی و حقوقی طی یک سال مالی و گزارشاتی که در پرونده اظهارنامه مالیاتی خود ارائه می کنند، باید مبلغی را برای پرداخت اظهارنامه مالیاتی در نظر بگیرند.

طبق قانون مالیات ‌های مستقیم، به طور کلی ۵ دسته از افراد حقوقی و حقیقی مشمول پرداخت مالیات در ایران می‌باشند.
براساس همین قانون، مشمولین پرداخت مالیات موظف هستند، هر سال اظهارنامه مالیاتی خود را به سازمان امور مالیاتی ارسال کنند.
در ادامه با نحوه پرداخت اظهارنامه مالیاتی آشنا می شویم و همچنین زمان پرداخت اظهارنامه مالیاتی ۹۸ را بیان می کنیم.

جرایم عدم ارسال اظهارنامه مالیاتی در یک سال مالی چیست؟

در صورتی که مودی در زمان مقرر، طبق قانون، اظهارنامه مالیاتی خود را ارائه ندهد، مشمول جرایم مختلفی خواهد شد.
علاوه براین، بخشودگی و معافیت مالی که می‌توانست به مودی تعلق گیرد نیز از بین خواهد رفت.

براساس ماده ۱۹۲ قانون مالیات‌های مستقیم، در صورت عدم ارائه اظهارنامه مالیاتی، مودی مشمول جرایم زیر می‌شود:

1. برای اشخاص حقوقی و مشمولان بند این قانون، این جریمه ۳۰% مالیاتی خواهد بود که به مودی تعلق می‌گیرد.
2. در سایر موارد، اگر مودی مالیاتی در زمان تعیین شده از ارائه اظهارنامه مالیاتی خود اجتناب ورزد، جریمه‌ای برابر ۱۰% مالیات محاسبه شده، به وی تعلق خواهد گرفت.

لازم به ذکر است که این جریمه غیرقابل بخشودگی خواهد بود.

پیش از این به اشخاص حقوقی و صاحبان مشاغل گروه الف و ب ماده ۹۵ قانون مالیات مستقیم، ، جریمه ۴۰% تعلق می‌گرفت.
در سال ۱۳۹۴، با اصلاح قانون مالیات‌های مستقیم این مبلغ، همانطور که ذکر شده است، تغییر کرد.

علاوه بر موارد ذکر شده، در صورت عدم ارائه اظهارنامه مالیاتی، مودی مشمول قانون علی الراس می‌شود.
در این صورت مالیات، توسط ممیزان مالیاتی تعیین خواهد شد.
این مالیات، پس از آن به تایید سرممیز کل می‌رسد.
در این حالت، اعتراض به مبلغ محاسبه شده بسیار سخت خواهد بود.

بخشودگی جرایم مالیاتی و شروط بخشودگی مالیاتی چیست؟

هر گاه مودی مالیاتی اظهارنامه را در زمان مقرر ارسال نکند یا در اظهارنامه تسلیمی تخلفاتی داشته باشد، مشمول جریمه مالیاتی می شود .

سازمان امور مالیاتی به منظور حمایت از فعالان اقتصادی و افزایش رضایت مودیان مالیاتی، هر ساله بخشنامه ای جهت بخشش جرایم صادر می کند. زمان ارائه این بخشنامه به صورت مشخص نمی باشد.

جرایم مالیاتی به دوبخش جرایم مالیاتی قابل بخشش و غیر قابل بخشش تقسیم می شوند. مواد قانونی مربوط به بخشودگی مالیاتی ، مواد ۱۶۹ ، ۱۹۰ ، ۱۹۳ ، ۱۹۷ و ۱۹۹ می باشد.

آخرین دستورالعمل جدید بخشودگی مالیاتی به تاریخ ۲۰ خردادماه ۱۳۹۹ ،  تفاوت بین بخشودگی مالیاتی ، معافیت مالیاتی و جایزه خوش حسابی  و مراحل بخشودگی مالیاتی را می توانید در مقاله اصلی بخشودگی مالیاتی بخوانید.

تکمیل اظهارنامه مالیاتی

جهت تکمیل اظهارنامه مالیاتی ۹۸ ، لازم است که در سامانه عملیات الکترونیک سازمان امور مالیاتی ثبت نام نمایید .

پس از تایید اطلاعات و دریافت نام کاربری و رمز عبور ، اطلاعات تکمیلی خود را وارد نمایید. در ادامه اظهارنامه مالیاتی خود را ارائه نمایید.

زمان ارائه اظهارنامه و مواردی که باید اظهار شوند، متناسب با گروه مالیاتی مودی مالیاتی می باشد.

سازمان امور مالیاتی ، افراد و شرکت ها را به صورت زیر گروه بندی مالیاتی کرده است:

اشخاص حقیقی

1. اشخاص حقیقی گروه اول
2. اشخاص حقیقی گروه دوم
3. اشخاص حقیقی گروه سوم

اشخاص حقوقی

تمامی شرکت های ثبت شده در این دسته قرار می گیرند.

مراحل تکمیل اظهارنامه مالیاتی

مراحل تکمیل اظهارنامه الکترونیکی شامل ۷ مرحله می باشد که در مقاله تکمیل اظهارنامه مالیاتی به آن پرداخته ایم.

تکمیل اظهارنامه مالیاتی اشخاص حقیقی

همانطور که در بالاتر ذکر شد ، سازمان امور مالیاتی مودیان مالیاتی حقیقی را به سه گروه شخاص حقیقی گروه اول ، دوم و سوم زیر تقسیم بندی نموده است.

جهت آگاهی از نحوه تکمیل اظهارنامه مالیاتی اشخاص حقیقی به لینک زیر مراجعه کنید.

انواع اظهارنامه مالیاتی 

تمام مودیان مالیاتی در طول فعالیت خود با اظهارنامه مالیاتی عملکرد سروکار دارند .  انواع اظهارنامه های عملکرد شامل اظهارنامه عملکردی مودی حقوقی ، اظهارنامه عملکردی مودی حقیقی ، اظهارنامه مالیات بر درآمد مشاغل خودرو یی ، اظهارنامه املاک ، اظهارنامه مالیات بر ارث ، اظهارنامه حبس ، نذر و وقف ، اظهارنامه مالیات برارزش افزوده  و اظهارنامه انحلال شرکت می باشد .

شیوه و زمان ارائه اظهارنامه ها با توجه به نوع و حجم فعالیت آن مشخص می شود و مالیات محاسبه شده براساس ضوابط گروه متعلقه است . درصورتیکه مودیان طبق زمان اعلام شده اظهارنامه را اعلام نکنند مشمول جریمه می شوند .

مودیان حقیقی براساس نوع فعالیت به سه گروه اصلی تقسیم بندی می شوند .

گروه اول مجموع مبلغ فروش کالاو خدمات سال قبل یا ده برابر درآمد مشمول مالیات قطعی شده بیشتر از مبلغ سه میلیارد تومان باشد. گروه دوم مجموع مبلغ فروش کالا و خدمات سال قبل یا ده برابر درآمد مشمول مالیات قطعی شده بین یک میلیارد تا سه میلیارد تومان باشد. گروه سوم نیز مودیانی که در گروه اول و دوم قرار نمی گیرند .

شرایط مربوط به ارائه اظهارنامه هر گروه و مهلت تسلیم اصلاح آن را می توانید در مقاله انواع اظهارنامه مالیاتی عملکرد بخوانید .

اصلاح اظهارنامه مالیاتی

مودیان در حین تکمیل و ارائه اظهارنامه مالیاتی ممکن است مبالغی را اشتباه درج کنند که این مغایرت ممکن است مودیان را مشمول جریمه مالیاتی کند . سازمان امور مالیاتی زمانی را برای اصلاح این مغایرت ها به مودیان داده است .
مودیان طبق ماده ۱۰۰ باید اظهارنامه های مربوط به هر واحد شغلی را جداگانه تنظیم کنند و مالیات مربوط به آن را مطابق ماده ۲۳۱ پرداخت کنند . مهلت اصلاح اظهارنامه مطابق ماده ۲۲۶ قانون مالیات های مستقیم یک ماه پس از ارسال اظهارنامه است .
فرآیند رسیدگی به اصلاح اظهارنامه مالیاتی طبق بخشنامه ۲۶/۹۳/۲۰۰ است . همچنین می توانید ضوابط مربوط به آن را در مقاله اصلاح اظهارنامه مالیاتی بخوانید .

خوش حسابی مالیاتی

سازمان امور مالیاتی تسهیلاتی برای مودیانی که قوانین مالیاتی را رعایت می کنند در نظر گرفته است . یکی از این تسهیلات اعطای جایزه خوش حسابی مالیاتی است .
استعلام خوش حسابی مالیاتی نیز تنها از طریق سامانه رسام برای مودیان امکان پذیر است . قانونگذار شرایط خوش حسابی مالیاتی را طبق ماده ۱۹۰ برای مودیان شرح داده است.
طبق ماده ۱۸۹ مالیات مستقیم و دستورالعمل ۵۱۶/۹۵/۲۰۰ خوش حسابی در گمرک را مطرح کرده است. در حال حاضر مبنای عملکرد خوش حسابی مودیان و وصول مالیات علی الحساب واردات قطعی کالا ، دستورالعمل ۵۱۶/۹۶/۲۰۰ می باشد که می توانید ضوابط مربوط به آن را در مقاله خوش حسابی مالیاتی بخوانید .